Coğrafya ~ Yerliköy

Coğrafi Konum

Çorum ili; Orta Karadeniz Bölümünün iç kısmında yer almaktadır. Doğuda Amasya, güneyde Yozgat, batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrilidir.Yüzölçümü 12.820 km² dir.

Enlem ve boylam değerlerine göre ise; 34 derece 04 dk. 28 sn. doğu boylamları ile 39 derece 54 dk.20 sn. kuzey enlemleri arasında yer almaktadır.

Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği (rakımı) 801 m.dir.

Ankara' ya 244, İstanbul' a 608, Amasya' ya 92, Sinop' a 294, Samsun' a 172, Tokat' a ise 188 km. mesafededir.

İlçelerin İl merkezine uzaklıkları ise; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir.

İLİN FİZİKİ COĞRAFYASI

Jeolojik Yapı

Bölgenin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu göze çarpar.Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler” dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana gelen oluşumlar meydana getirmektedir.

Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum Merkez İlçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve bilhassa Kargı ilçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. Özellikle 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktarı % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut-Zambal-Karakaya-Ayva ve Ovacık Köyünde) rastlanmaktadır.

Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan Trakit, Granit, Bazalt ve Andezit gibi kütle arazisine de Çorum merkez ilçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise ilin çoğu yörelerinde rastlanmaktadır.

Çorum; Alp-Himalaya Orojenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem içerisinde yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzerinde yer almaktadır. K.A.F. il merkezinin 20 km. kuzeyinden geçmektedir.

Yeryüzü Şekilleri

Dağlar

İl sınırları içerisinde bulunan dağlar, genel olarak yüksek sayılmayacak niteliktedir. Ortalama yükseltileri 1500 m. dolayındadır. Bunlar Orta Karadeniz Bölümündeki Canik Dağları ile Ilgaz ve Küre Dağlarının başlangıç noktalarını teşkil eden silsileler şeklinde güneye doğru (Bozok Yaylasına) gittikçe alçalırlar. Yükseklikleri 1000-2000 m. arasında değişen tepeleri ile bir taraftan Kızılırmak vadisi kıyılarında, diğer taraftan Yeşilırmak’ın Çekerek Suyu kıyılarında uzayıp giderler. Çorum dağlarının yüksek kısımları İskilip-Osmancık ve Kargı ilçeleri toprakları üzerindedir.

Merkez ilçenin kuzeyinde Eğerci Dağ sıraları, Batı yönde Alagöz ve Kösedağları yer alır. Bu iki dağ sıraları arasında Kırkdilim Boğazı bulunmaktadır.Güneyde uzanan Dört Tepe silsileleri güneydoğuya doğru uzanarak Mecitözü ve Ortaköy ilçesindeki Karadağ silsileleri ile birleşir. Aynı şekilde ilçenin güneyinde ve güney batısında uzanan dağ sıraları, Sungurlu ilçesi içindeki Kartal Dağlarına kadar uzanmaktadır.

Osmancık ilçesindeki Kızılırmak Vadisi boyunca uzanan Çal ve Ada Dağları; Kargı ilçesi sınırları içinde devam ederek Çorum’un en yüksek dağlarından olan Kös Dağlarındaki Erenler Tepesine (2097 m.) ulaşır.

Aynı dağ sıralarının güneyinde İskilip ilçesinin Teke Dağı, Kavak Dağı, Göl ve Deveci Dağları ile Çakarözü Dağlarını meydana getirdiği görülmektedir

Çorum İlinde Yüksekliği 1.700 m. yi Aşan Dağlar

Erenler Tepesi (Kargı’da Kös Dağı Üzerinde ) 2097

Türbe Tepe (Kargı’da) 1981

Kara Tepe (Mecitözü’nde) 1846

Kırklar Dağı (Mecitözü’nde) 1791

Köse Dağı (Çorum’da) 1750

Dede Çal (Osmancık’ta) 1730

Kartal Tepe (Sungurlu’da) 1700

Teke Dağı (İskilip’te) 1700

OVALAR

Çorum Ovası

Merkez İlçenin üzerinde, 780-800 m. yüksekliğindedir. Üzerinde Bayat-Ömerbey–Deliler-Gürcü-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Köyü toprakları bulunmaktadır. Ovanın doğu ve kuzey yönlerinde fay hatları vardır.

Bozboğa Ovası

Merkez İlçeye bağlı Bozbuğa-Yenice-Çayhatap-Sarimbey-Kadıkırı-Ahilyas-Harzadın-Abdalata-Büğdüz köyleri bulunmaktadır. 800-820 m. yüksekliğindedir.

Ovasaray Ovası

Çorum’a 10-12 km. uzaklıkta, Ovasaray-Kayı-Boğabağı-Maza-Sarta-Üyük-Karapınar ve Karacaköy toprakları vardır. 700-800 m. yüksekliğindedir.

Seydim Ovası

Çorum’a 15 km uzaklıkta, 950 m. yüksekliğinde, küçük bir ovadır.

Hüseyin Ovası

Alaca İlçesini ve çevresini oluşturur. 725-875 m. yüksekliğindedir.

Dedesli Ovası

Merkez İlçe’ye bağlı Dereköy-Eskiören-İğdeli ve İskilip İlçesine bağlı Tombuşoğlu Çiftliği bölgelerinden oluşur.

Irmak Ovası

Merkez İlçe ile İskilip arasında Kızılırmak’ın doğusundan batısına doğru, 500-550 m. yüksekliğindedir.

Taybı Ovası

İskilip-Sungurlu arasında 550-560 m. yüksekliğindedir.

Mecitözü Ovası

Mecitözü İlçesi ve civar köylerinin olduğu, 950 m. yüksekliğindedir.

Osmancık Ovası

Osmancık İlçe merkezinin bulunduğu Kızılırmak’ın iki yakasında, 300-350 m. yüksekliğindedir.

Düvenci Ovası

Çorum-Merzifon yolu boyunca uzanan 900 m. yüksekliğinde bir ovadır.

Hamamözü Ovası

İl merkezine 30 km uzaklıkta, 450-500 m. yükseklikte, üzerinde Osmancık’a ait köylerin bulunduğu bir ovadır.

Budaközü Ovası

Sungurlu yakınlarında, 550-580 m yüksekliğindedir.

Delice Ovası

Sungurlu İlçesi güneyindedir.

Vadiler

Kızılırmak, Yeşilırmak ve kolları, Çorum İlinden geçerken birçok vadiler oluşturmuşlardır. Başlıcaları şunlardır;

Sıklık Boğazı

Çorum-Samsun yolu üzerinde, 7 km. uzunluğundadır.

Hatap Vadisi

Hatap Çayı’nın geçtiği yerde, 16 km.dir.

Harami Vadisi, Dana Boğazı

Seydim Ovası ile Dedesli Ovasını birleştirir. 6,5 km.dir.

Kırkdilim Vadisi

Çorum-Osmancık-Kargı bağlantısı konumundadır.

Sacayak Vadisi

Çorum Çat Suyunun Cemilbey’e geçtiği yerdedir.

Hışır Vadisi

Alaca Suyunun Çat Suyuna karıştığı yerdedir.

Akarsular

Çorum İlindeki akarsular, sularını ülkemizin iki önemli akarsuyu olan Kızılırmak ve Yeşilırmak Havzalarına boşaltırlar.

Kızılırmak Havzası

Kızılırmak’ın Çorum İlinden geçen kısmı 182 km.dir. Bu geçiş yerleri Bayat, İskilip, Merkez ilçe, Osmancık, Kargı İlçeleri ve köyleridir.

Yeşilırmak Havzası

Çorum Merkez İlçe’nin büyük bir kısmı, Alaca İlçesi, Mecitözü ve Ortaköy İlçelerindeki çay ve dereler, Yeşilırmak’ın önemli bir kolu olan Çekerek Irmağına bu havzada dökülür.

Çorum Çat Suyu (82 km)

Derinçay adını da alan bu su, Eğerci dağından ve Köse Dağından inen dere ve çayların birleşmesinden oluşur. Çomarbaşı ve Sıklık Derelerini de alarak il merkezinin 3 km batısından geçer. Güneyde Yılgınözü ve Hatap Deresi ile birleşir, Ahilyas derelerini de alır ve bundan sonra Çorum Suyu olur. Alaca’dan gelen Budaközü ile birleşince de Çorum Çat suyu olur. Mecitözü İlçesi ve köylerinden geçerek, Amasya ili sınırlarında Çekerek’le birleşir.

Mecitözü Çayı

Kırklar Dağından doğar, ilçe merkezine yakın olarak (1-1,5 km) geçtikten sonra Amasya topraklarında Çorum Çat Suyu ile birleşir.

Çekerek Irmağı

Ortaköy İlçesi ve topraklarının az bir kısmını sular, Amasya İli sınırlarına geçer.

Göller

İl sınırları içerisinde önemli bir göl yoktur. Merkez ilçede Eymir (Gölünyazı) Gölü olup, yazın suları çok azalan bir sazlık ve bataklıktır. İlkbahar aylarında ayrıca merkez ilçede Uyuz Gölü ve Kırkgöz adı verilen küçük gölcüklerde oluşur

D.S.İ Tarafından Hizmete Açılmış Baraj ve Göletler

Çomar Barajı

Merkez İlçede 1974’de başlanmış 1979’da tamamlanmış, önce sulama amaçlı düşünülmüş, sonra içme suyu temini için kullanılmış, ayrıca mesire yeri özelliğindedir.

Alaca Barajı

Alaca Büyük Söğütözü Köyünde, 1984’de yapılmış, 1500 ha. sulama kapasitelidir.

Yenihayat Barajı

Çorum – Ankara karayolu üzerindeki Yenihayat köyünde, Çorum’ a içme suyu temini amacıyla 2000 yılında yapılmıştır.

Ahmetoğlan Göleti

Merkeze bağlı Ahmetoğlan Köyünde 1962 yılında yapılmış, 30 ha. sulama kapasitelidir.

Evci Yeni Kışla Göleti

1970 yılında yapılmış 53 ha. sulama kapasiteli.

Seydim-1, Seydim-2 Göletleri

Seydim Köyünde 1973 –1976 yıllarında yapılmış içme suyu amaçlı kullanılmaktadır.

İnegazili Göleti

Sungurlu İnegazili Köyünde 1975 yılında yapılmıştır.

Alacahöyük Göleti

1976 yılında yapılmış, 35 ha. sulama kapasiteli.

Pınarlı Göleti

Ortaköy Pınarlı Köyünde 1977 yılında yapılmış 50 ha. sulama kapasiteli.

Geven Göleti

Alaca Geven Köyünde 1975 de yapılmış, 23 ha. sulama kapasiteli.

Aksu Göleti

Kargı Gölköy civarında, 1983’te yapılmış 39 ha. sulama kapasiteli.

Bitki Örtüsü

Çorum İlinin güney bölgesinin doğal bitki örtüsü bozkırdır (step). İlkbahar yağışları ile birlikte yeşerirler, sonbaharda kururlar. Bunlara örnek: papatya, gelincik, deve dikeni, köy göçeren dikeni, çakır dikeni, kangal otu, sığır kuyruğu, yavşan otu, geniş yayılma alanı bulmuştur. Akarsu boylarında ise söğüt ve kavak çeşitlerine rastlanır.

Alaca, Sungurlu, Ortaköy ve Mecitözü’nün yüksek kesimlerinde meşe, ardıç ve karaçam ağaçlarına rastlanır. İlkbahar ile birlikte çiğdem, yabani sümbül, yabani lale çiçekleri de görülür.
İlin kuzeyindeki ilçelerde ise meşe ormanları ve iğne yapraklı ormanlara rastlanır.

Deniz seviyesinden 1000-1200 m yüksek olan bölgelerde meşe, kızılcık, yabani erik, elma, alıç, yabani gül yaygın olarak görülür.Hacıhamza çevresinde seyrek olarak ıhlamur ağaçlarına rastlanır.

Kargı, İskilip, Osmancık, Bayat ilçelerinde sarıçam, karaçam, köknar, kızılçam ağaçları görülmektedir.Toplam ormanlık ve fundalık alan 365.208 ha. olup İl yüzölçümünün % 28 ‘ i kadardır.

İklim

Yağış ve Sıcaklık

Çorum İli, Karadeniz ikliminden İç Anadolu iklimine geçiş bölgesinde bulunmaktadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. İlin kuzey bölgesinde yer alan Kargı, Osmancık, İskilip, Laçin, Dodurga, Oğuzlar ve Bayat İlçeleri İç Karadeniz geçiş ikliminin etkisinde kalan ilçelerdir. Çorum Merkez İlçe, Sungurlu, Alaca, Boğazkale, Ortaköy, Mecitözü ve Uğurludağ İlçeleri İç Anadolu step iklimi özelliklerini gösterir.

1929 yılından bu yana yapılan meteorolojik ölçümler sonucunda yıllık ortalama yağış miktarı İl Merkezinde 423,0 mm., Alaca’ da 376,0 mm., Bayat’ ta 445,2 mm., Boğazkale’ de 490,3 mm., Dodurga’ da 373,2 mm., İskilip’ te 484,8 mm., Kargı’ da 360,3 mm., Laçin’ de 530,2 mm., Mecitözü’ nde 422,7 mm., Ortaköy’ de 409,5 mm., Osmancık’ ta 368,1 mm.,

Sungurlu’ da 438,1 mm., Uğurludağ’ da 450 mm. olarak tesbit edilmiştir.
İl Merkezi’ nin yıllık ortalama sıcaklığı 10,7º dir. En yüksek sıcaklık 2000 yılının Temmuz ayında 42,7 Cº, en düşük sıcaklık 1985 yılının Şubat ayında -27,2 Cº olarak ölçülmüştür. Temmuz ve Ağustos ayları en sıcak aylardır.

Rüzgârlar

İl genelinde yaz mevsiminde öğleden sonra başlayarak gece saat 22’ ye kadar esen poyraz etkilidir. Bazen ters yel de denen sıcak ve kavurucu bu rüzgâr tarım alanları için zararlıdır. Kışın kuzeyden yıldız rüzgârı, İlkbaharda güneybatıdan lodos rüzgarı eser. Bu rüzgarlar bol yağış ve kimi zaman da dolu yağmasına neden olur. Sonbaharda genellikle sakin bir hava gözlenir. Halk arasında bu aylara sağır aylar adı verilmiştir.

-------------------------------------------

Çorum, Türkiye Cumhuriyetinin Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alan bir ildir.

Çorum, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. Şehirin bir bölümü karadeniz bölgesinde bir bölümü ise iç anadoludadır.Çevresinde en gelişmiş şehirdir. Toplam 13 ilçesi bulunmaktadır ve en büyük ilçesi Sungurlu'dur. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi son derece üst seviyededir ve bu seviyeyle birlikde pirinç'in damak zevki Çorum'da fazladır. Çorum dünyanın en iyi leblebi üretimini ve bölgesinin en iyi pirinç üretimine sahiptir. Ayrıca Türkiye'de pek bilinmeyen ama Avrupa ülkelerinin özellikle İspanyanın en önemli geçim kaynağı olan kapari bitkisinin Türkiye'deki anavatanı yine Osmancık ilcesidir. Zira Evliya Çelebi bu ilçeyi ziyaret etmiş ve kitabında bu bitkinin faydalarından oldukça bahsetmiştir. Bugün bu bitkinin Türkiye ekonomisine katkısını sağlamak amacıyla çalışmalar başlatılmış özel sektör tarafından kapari alım merkezleri kurularak ülke ekonomisine ve bölge halkının geçimine katkı sağlanması amaçlanmaktır.

Tarihçe

Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda kadim devirlerde kurulan ilk merkezi anadolu siyasi birliği ve devleti bu topraklardan çıkıp anadoluya hükmetmiştir. Kadim Hitit'lerin başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar,Büyükgülücek ve Balimsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve torpaküstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Devir ile İlk Tunç Devrine tarihlenen araç, gereç ve siahlar bulunmuştur.

Kadim Hitit Devleti ve başkenti Hattuşa

MÖ ? - MÖ 4000 - Kalkolitik Dönem

MÖ 3000 - MÖ 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).

MÖ 2000 - MÖ 1650 - Orta Tunç Çağı

MÖ 3000? - MÖ 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolunun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayasıve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması

MÖ 2000? - MÖ 1300 - Kaşkalar (İskilip ve kuzeyi)

MÖ 1650 - MÖ 1460 - Hitit Krallığı

MÖ 1460 - MÖ 1200 - Hitit İmparatorluğu

MÖ 1200 - MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)

MÖ 750 - MÖ 330 Frig

MÖ 676 - İskit akınları

MÖ 550 - MÖ 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)

MÖ 300 - MÖ 200 Galat egemenliği, iskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.

MÖ 323 - M.S. 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)

MÖ - M.S. - Pontus

175 - 395 - Roma İmparatorluğu

395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi

3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem

1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem

1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.

1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi

1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları

1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı

1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları

1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.

1240 - Babai ayaklanması

1240+ - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.

1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı

1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır. İskilip kütüphanesininde yazılı tarih içinde ilk kuruluşuda bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.

1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.

1300 - iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.

1344 - İskilip ilçesi'nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.

1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi

1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.

1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.

1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.

1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.

1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.

1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.

1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.

1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi

1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.

1428 - Osmancık, İmaret Camisi

1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebibeldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.

1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi

İskilip kaya mezarları

1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer

Arslanlı kapı, Hattuşaş

1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü

1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.

1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.

1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem

1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehire zarar ziyan veren bir deprem

1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması

1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.

1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.

1585 - Çorum ve Amasya depremi

1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1601 - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.

1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.

1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.

1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu

1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.

1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.

1734 - Şiddetli bir deprem oldu.

1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.

1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.

1759 - Şiddetli bir deprem oldu

1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.

1793 - Çorum depremi.

1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.

1800 - Deprem ve 600 kişi şehiri terk eder. Bu deprem ve sonrası çıkan yangınları sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.

1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu

1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.

1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.

1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.

1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.

1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.

1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.

1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.

1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.

1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.

1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.

1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkezler İskilip'e geldi.

1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.

1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.

1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu

1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.

1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu

1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.

1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.

1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu

1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ileSungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.

1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.

1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.

1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu

1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem

1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu

1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.

1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.

1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.

1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.

1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.

1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.

1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.

Kızılırmak, İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1925

1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.

1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.

1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu

1932 - Çorum'da modern un üretiminin başalngıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.

1932 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi

1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.

1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.

1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı

1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.

1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.

1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.

1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.

1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.

1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu

1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.

1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.

1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.

1966 - Çorum'da makina sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.

1968 - Çorum Müzesi açıldı.

1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu

1973 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.

1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.

1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.

1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı

1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.

1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.

1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.

1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.

1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.

1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)

1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.

1985 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.

1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.

1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.

1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.

1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1990 - Çorum' da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.

1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline daxil oldu.

1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peşpeşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.

Coğrafya

Çorum il topraklarının %61'i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmışlardır.

Dağlar kuzey-batı yönünde uzanmıştır. Çorum il topraklarının batı kısmı Kuzey batı anadolunun en önemli dağ sırası olan ve batıda Sakarya nehri ile doğuda Kızılırmak nehri arasında uzanan Köroğlu Dağ sırasının en doğu ucunda yer alır. Köroğlu dağ sırasının Kızılırmak havzasına ulaştığı yerde oluşan önemli yerleşmeler; İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga, Alpagut'tur.

Çorum ili İç Anadolu bölgesinin kuzey kısmında yer almaktadır.İç Anadolu Bölgesi Karasal iklimi etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzey batısındaKastamonu, kuzey doğusunda Samsun, güney batısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.

Çorum şehir merkezinin diğer şehirlere uzaklığı; Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 kilometredir.

İlçelerin il merkezine uzaklıkları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106,Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir.

Ovalar

Kızılırmak ve Taybı ovası, İskilip; En bereketli ova

Çorum Ovası: arazi 375 km², yükseklik 800 m
Bozboğa Ovası: arazi 70 km², yükseklik 820 m
Ovasaray Ovası: arazi 75 km², yükseklik 700–800 m
Hüseyin Ovası: arazi 264 km², yükseklik 725 – 875 m
Dedesli Ovası: arazi 250 km² yükseklik 500 – 550 m
Taybı Ovası: arazi 144 km², yükseklik 500 – 550 m
Irmak Ovası: arazi 600 km², yükseklik 500–550 m
Seydim Ovası: arazi 50 km², yükseklik 950 m
Mecitözü Ovası: arazi 100 km², yükseklik 950 m
Osmancık Ovası: arazi 300 km², yükseklik 300 – 350 m
Düvenci Ovası: arazi 32 km², yükseklik 900 m
Hamamözü Ovası: arazi 75 km², yükseklik 400 – 500 m
Kuyumcu Ovası: arazi 72 km², yükseklik 400 – 500 m
Sungurlu Ovası: arazi 750 km², yükseklik 550 –580 m

Akarsuları

İskilip; Dedesli Ovası yakınları Kızılırmak

delice ırmağı

Dağlar

İklim

İlin genelinde genellikle Karadeniz İklimi görülür.

Karadeniz iklimi olan şehirler Kızılırmak havzasında olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ. Kışları çok yağış olur yazları iç anadolu iklim tesiri ile sıcak olur.

İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.

Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.

Yağmur

İlçeler	Süre	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
Çorum	54 il	39.8	30.2	37.9	45.9	60.6	48.9	17.7	11.9	20.1	24.9	30.9	43.3
Bayat	18 il	69.3	62.2	51.2	52.2	60.9	38.9	17.8	15.9	22	30	32.1	75.9
İskilip	32 il	70.1	51.7	56.4	55.4	69.8	47.3	17.6	15.1	16.5	27.5	35.8	70.1
İlçelere Göre Aylık Yağış Grafiği

Jeolojik yapı

Türkiye'nin önemli fay hatlarından Kuzey Anadolu Fay Hattı (K.A.F.), Çorum il sınırlarının kuzeyinden geçmektedir.

İlin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu öne çıkar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler” dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana çıkma oluşumlar meydana getirmektedir.

Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum merkez ilçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve özellikle Kargı ilçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. Xüsusiy?tl? 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva ve Ovacık köylerinde) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan Trakit, Granit, Bazalt ve Andezit kimi kütle arazisine de Çorum merkez ilçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise vilayetin çok yöresinde rastlanmaktadır.

Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem dahilinde yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzerinde yer almaktadır. K.A.F. il merkezinin 20 kilometre kuzeyinde Osmancık ve Kargı ilçelerinin dahili sınırlarından geçmektedir.

Şive

Türkçenin Çorum ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:

[göster]Anadolu ağızları batı grubu

Kültür

Kütüphaneler

İlin tümünde 18 halk ve müstakil 2 çocuk olmak üzere toplam 20 kütüphane var. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre İlde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitap olan kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 47.303, İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet ve Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866 adet geri kalan 123.547 kitap, 17 halk ve çocuk kütüphanesindedir.

İl merkezi olan Çorum'da beş adet kütüphane var olup, toplam kitap varlığı 72.805 adet diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap var olup; İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.

Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam 28 adet 'El Yazması Eser' kütüphanesi vardır. Bu El Yazması Eser kütüphanelerinden Çorum ve İskilip ilçesinde olmak üzere Çorum ilinde iki adet var. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3692 adet el yazması kitap vardır.

İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi

İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında Hocazadeile 1818 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiyeninde en eski kütüphanelerindendir. İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfebesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile 2006 yılında 38.046 adet toplam kitap vardır. İskilip Halk Kütüphanesinde 1996 yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Hasan Paşa Halk Kütüphanesi

Bahçelievler semtinde hizmet veren Çorum Merkez Hasan Paşa Halk Kütüphanesi Çorum ilinin en köklü kütüphanelerinden biridir. Alt katta depolar, üstte ise okuyucu salonları, idare büroları, yazma eserler bölümü ve bilgisayar bölümü bulunmaktadır. 2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3692 adeti el yazmasıdır.

Çorum İl Halk Kütüphanesi

Merkez ilçe olan Çorum şehri,Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir.Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.

Müzeler

Hattuşaş Yerkapı Yokuşu

Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak Hattuşaş ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.

Alacahöyük müzesi

Alacahöyük müzesi yakın geçmişte köy şimdi belde olan yerde 1935 yılından sonra mahallinde arkeoloji kazılarında çıkarılabilen tarihi eserlerin sergilenmesi için 1941 yılında kuruldu. Müzede milattan önce 4000'lerden günümüze ulaşabilen tarihi eserler mevcuttur.

Boğazköy müzesi

Boğazköy müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır

2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri
Müze Adı	Eser Sayı (adet)	Ziyaretçi Sayı (adet)
Çorum	13.804	12.452
Alacahöyük	3.324	12.742
Boğazköy	12.420	5.677
Hattuşaş Yazılıkaya	ören yeri	26.738
Toplam	29.548	57.609

Yerel halk edebiyatı

Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi - Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.

Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.

İskilip ilçesinde haftanın günleri de Türkiye Türkçesi'nden farklıdır; Giravu - Pazar, Düşembe - Pazartesi, Deri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitesi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitesi - Cumartesi.

Ekonomi

Çorum ilinin ekonomisi; tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.

2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde sektörlere göre dağılımı; hizmetler %32,ticaret %30, tarım %25, sanayi %9, inşaat %4 olarak meydana gelmiştir.

İlin coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz bölgesi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini olumlu olarak etkilemektedir. Ankara ile Samsunarasında kuzey - güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı - doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.

İl dışından alınan ürünler olarak; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçası, makinalar, kazanlar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makinalar, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.

Tarım

Bamya, Kargı ve Hacıhamza Türkiye üretiminin %8 - 10'unu karşılar.

Sarımsak

Soğan; İskilip, Sungurlu ve Çorum ovaları ana üreticiler olup Türkiyenin yıllara göre %8 - 12'i karşılanır.

Haşhaş

Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayı 20.929 adet.

2004 Yılındaki Tarım Arazileri
Arazi	Miktar (ha)
Ekili Arazi	474.126
Nadas Arazisi	121.757
Bağ Arazisi	9.093
Meyve Arazisi	2.876
Sebze Arazisi	11.753
Tarıma elverişli kullanım dışı alan	2.863
Tarım Arazisi	662.468

Yıllara Göre Traktör Sayısı
1970	1.862
1979	9.234
2002	20.929
2005	30.505

Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale böyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.

2005 yılı Tarla bitkileri üretimi
Türü	Alan (ha)	Miktar (Ton)
Buğday	292.610	924.396
Arpa	87.632	282.604
Çavdar	710	1.528
Yulaf	660	1.581
Çeltik	8.280	59.097
Mısır	200	1.082
Tritikale	875	274

Nohut ve yeşil mercimek kuru tarım arazilerinde istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.

2005 yılı baklagiller üretimi
Türü	Alan (ha)	Miktar (Ton)
Nohut	25.676	28.406
Kuru Fasulye	1.468	1.600
Yeşil Mercimek	9.054	9.173

2005 yılı Yem bitkileri üretimi
Türü	Alan (ha)	Miktar (Ton)
Fiğ (Dane)	17.755	17.945
Fiğ (K.Ot)	4.005	10.428
Mısır (Silaj)	993	46.035
Yonca (K.Ot)	2.365	25.598
Korunga	1.191	4.193
Heyvan Pancarı	12	450

2005 yılı Endüstri bitkileri üretimi
Türü	Alan (ha)	Miktar (Ton)
Şeker Pancarı	7.555	310.198
Haşhaş	634	205
Ayçiçeği (Yağlık)	6.955	10.004
Ayçiçeği (Çerezlik)	425	732
Patates	1.262	29.040

2005 yılı Bahçe bitkileri üretimi
Türü	Alan (ha)	Miktar (Ton)
Lahana (Beyza)	161	3.811
Ispanak	220	1.321
Pırasa	73	689
Kabak (Sakız)	32	378
Kabak (Bal)	108	1.427
Hıyar	411	5.315
Patlıcan	64	444
Bamya	130	536
Domates	1.810	46.845
Biber (Sivri)	132	836
Biber (Dolmalık)	29	177
Karpuz	508	8.426
Kavun	1.736	30.799
Fasulye (Taze)	718	3.761
Barbunya (Taze)	201	1.366
Sarımsak	8	61
Soğan (Kuru)	4.689	109.659
Havuç	22	198
Turp (Bayır)	19	232
Soğan (Taze)	110	1.174

2005 yılı Meyve üretimi
Türü	Miktar (Ton)
Erik	1.229
Kayısı	391
Gilas	1.104
Vişne	683
Badem	165
Ceviz	2.902
Dut	974
Üzüm	14.623
Elma	7.426

2005 yılı il Gübre kullanımı
Türü	Miktar (Ton)
Saf N	60.991
Saf P205	45.559
Saf K20	11,4

Orman

Vilayetin ormanlık arazileri daha çok kuzeyinde olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargıda sık olarak mevcuttur. Dağ köylerinin geçimi ormancılık üretimine bağlıdır.

Toplam ormanlık arazisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman verimli, 187.952 hektar orman verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü kamu adına devlete ait olup şahıs ormanı yoktur.

Bayat ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
Mecitözü ve Sungurlu ilçel?rind?: Karaçam, Meşe.

2005 yılı Orman üretimi
Türü	Miktar (m³)
Tomruk	37.730
Maden Direk	4.413
Sanayi Odunu	3.641
Kağıtlık Odun	13.580
Lif Yonga Odunu	73.000
Yakacak Odun	152.931

2005 yılı Orman - Mera alanı
Türü	Miktar (ha)
Çayır alanı	5.530
Mera alanı	139.582
Orman alanı	365.208
Yoz alanı	145.593

Hayvancılık

Koyunlar ve tavuklar

Bal arısı

Yumurta, Türkiye yumurta istehsalatının %5 faizi Çorum'da yapılır.

Ankara - Tiftik Keçisi

Sığır

Tahıl Ambarı

İl ekonomisinde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.

Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.

1913 yılı hayvancılık üretimi; 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş/camış vardır. Ek olarak 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır gibi çekim hayvanı vardı.

1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.

Lezzetli yoğurdu için özellikle camış sulak köylerde ve Kızılırmak kenar köylerinde beslenmektedir.

1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarında taze sürgünlere verilen zarar neticede çok sayı köyde yasaklandılar.

İlde dahilinde bir adet balıkçılık üretimi ile iştigal eden şirket var olup yıllık kapasitesi 15.000 ton olup ancak 10.000 ton kadar istehsal mümkün olmaktadır.

Büyük baş hayvan üretimi (adet)
Türü	2003 yılı	2005 yılı
Sığır (Kültür)		28.418
Sığır (Melez)		89.465
Sığır (Yerli)		46.461
Sığır Toplamı	162.144	164.344
Manda	4.830	3.297
At	1.104
Katır	1.245
Eşek	10.766

Küçük baş hayvan üretimi (adet)
Türü	2003 yılı	2005 yılı
Koyun	139.334	154.180
Kıl Keçisi	17.125	17.249
Tiftik Keçisi	3.285	3.649

2005 yılı kuş - kanatlı ve yumurta üretimi
Türü	Miktar
Yumurtacı Tavuk	2.426.200
Et Tavuk	18.950
Ördek	10.695
Kaz	18.805
Hindi	23.680
Tavuk Yumurtası	514.318.000
Ördek Yumurtası	372.750
Kaz Yumurtası	621.400
Hindi Yumurtası	798.500

2005 yılı Arıcılık üretim bilgileri
Türü	Miktar
Eski Usul Kovan Sayı	722
Fenni Usul Kovan Sayı	44.384
Bal Üretimi	565.120 kg
Bal Mumu Üretimi	13.808 kg
Arı Bakan Köy Sayısı	626

Sanayi

Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri; çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makina, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001 yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisi; 18'i gıda, içki ve tütün sanayisi; 10'u metal eşya, makina ve teçhizat sanayisi; 5'i metal ana sanayisi; 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisi; 2'si mobilya sanayisi; 1'i kâğıt, kâğıt ürünleri ve basım sanayisi ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.

2005 Yılında Çorum İlindeki Sanayi Tesisleri
İlçə	Gıda Sanayisi	Faizi(%)	Makina Sanayisi	Faizi(%)	Taş/Toprak Sanayisi	Faizi(%)	Diğer Faaliyetler	Faizi(%)	Toplam(cəm)
Çorum	43	56	76	95	41	76	59	82	212
Alaca	3	3	-	-	-	-	1	1	4
Bayat	1	1	-	-	-	-	2	2	3
Boğazkale	-	-	-	-	-	-	-	-
Dodurga	-	-	-	-	-	-	-	-
İskilip	3	3	-	-	-	-	4	6	7
Kargı	8	11	-	-	1	2	-	-	9
Laçin	1	1	-	-	-	-	-	-	1
Mecitözü	2	2	-	-	1	2	-	-	3
Oğuzlar	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortaköy	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmancık	16	21	-	-	11	20	-	-	27
Sungurlu	9	12	4	5	-	-	6	9	19
Uğurludağ	-	-	-	-	-	-	-	-
Toplam	79	------	80	------	54	------	72	------	285

Madencilik

Çorum'da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler; İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Son zamanlarda Mecitözü ilçesi civarında yüksek rezervli linyit kömür sahaları bulunmuştur. Bu rezervlerden Bayat ve Dodurga'daki en zengin rezervdir ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.

Bayat'ta 4000 yıllık maden ocağı galerisi bulunmuş mevcut rezerv nabit bakırdan oluşmaktadır. Bayat Sağpazar köyünde 95 yılında petrol araştırmaları yapılmış ve TPAO nun 1.derece arama sahasında bulunmatır. Ayrıca ilçede tuzve kireçtaşı da mevcuttur.

İl genelinde; bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.

Nüfus

Günümüzde Çorum ilini meydana getiren şehirlere bakarsak üçü dışında olanlar kaza kimliğine 1866yılından sonra ulaşmışlardır. 1866 yılına kadar üç şehir kaza statüsünde olup bunlar; Çorum, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye Cumhuriyetince yapılan yasal düzenleme ile kavuşur. 1924 yılına kadar iskilip'e bağlı olan şimdiki Çankırı ilinin üç ilçe toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) alınmış ve Çankırı iline dahil edilmişlerdir. Öyleki 1900 yılında İskilip topraklarında şimdi tam sekiz adet ilçe kurulu olup bu ilçeler 4 vilayete (Çankırı, Çorum, Kastamonu,Kırıkkale) dağılmıştır. Birde Kargı ilçesinin özel durumu dışında il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.

Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, Sungurlu ve Mecitözü ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri;

Bayat 1958 yılında, Uğurludağ 1987 Oğuzlar 1990 yılında İskilip ilçesinden ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi, buna bir de 1945 yılında Harami ile Irmak arasında kalan ova köylerinin dönemin valisince Çorum merkez ilçeye bağlanması
Alaca 1919 yılında, Laçin ise 1990 yılında Çorum'dan ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi
Ortaköy, 1959 yılında Mecitözü'nden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
Dodurga, 1990 yılında Osmancık ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
Boğazkale de 1987 yılında Sungurlu ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi

2007 yılı sonunda yapılan adrese dayalı nüfus sayımı sonuçlarına göre yirminci yüzyıl boyunca (cumhuriyet dönemi) Çorum merkez ilçenin nüfusu 22 kat artmıştır. Nüfus üzerindeki incelemelerde il genelinde nüfusun merkez ilçeye ve il dışına doğru bir göç akış içerisinde olduğu sonucu çıkmaktadır. 2007 yılındaki sayıma göre belediye yerleşimlerinde de görülen genel bir nüfus azalması olduğudur ki bunun istisnaları yalnızca Çorum ve İskilip merkezleridir.

Yıllara göre il nüfus bilgileri
İlçe	1831*	1849	1893	1907	1927	1950	1960	1970	1980	1990	2000	2007^[2]
Çorum	10.075*		49.057	80.973	60.752	88.056	118.536	144.569	168.985	189.748	221.699	243.600
Alaca	-	-	-	-	26.787	46.444	54.315	56.657	56.724	53.403	53.193	40.770
Bayat	-	-	-	-	-	-	22.836	27.078	31.957	36.294	30.574	27.032
Boğazkale	-	-	-	-	-	-	-	-	-	9.973	8.190	5.696
Dodurga	-	-	-	-	-	-	-	-	-	13.550	10.439	8.292
İskilip	11.450*	43.442	43.271	52.362	53.722	66.611	55.618	67.434	72.569	52.569	45.327	42.476
Kargı	-	-	-	-	-	-	31.564	32.261	31.247	26.762	20.388	17.050
Laçin	-	-	-	-	-	-	-	-	-	11.960	9.425	7.058
Mecitözü	-	-	31.928		36.752	44.319	34.598	35.496	34.911	31.246	26.064	20.689
Oğuzlar	-	-	-	-	-	-	-	-	-	11.154	9.083	7.930
Ortaköy	-	-	-	-	-	-	9.580	11.016	12.420	13.073	11.820	9.711
Osmancık	4.349*		17.639	29.473	29.184	33.494	42.960	53.849	63.018	52.490	53.758	45.730
Sungurlu	-	-	67.607	39.793	40.405	62.429	76.382	90.006	100.000	88.327	80.840	64.631
Uğurludağ	-	-	-	-	-	-	-	-	-	18.111	16.265	9.163
Toplam				202.601	247.602	341.353	446.389	518.366	571.831	608.660	597.065	549.828

1831 yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezleri olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
( - ) işarəti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte / tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler 1866-cı yıldan evvelde ilçe olanları işaret eder.

Yönetim

2010 TUIK verilerine göre ilimizde merkez ilceyle beraber 14 ilce, 24 belde ve 727 köy vardir. İlçeler;

Merkez, Boğazkale , Dodurga, İskilip, Osmancık, Kargı, Sungurlu, Ortaköy, Oğuzlar, Uğurludağ, Laçin, Mecitözü, Alaca, Bayat

İlçeler, 13 adet

1 - 2 - Bucaklar, 4 adet

Çorum merkez ilçe: Cemilbey, Seydim

Kargı ilçesi: Hacıhamza,

Osmancık ilçesi: Kamil

Dodurga ilçesi Alpağut

1 - 3 - Köyler, 732 adet:

1980 yılında ilde toplam 750 adet köy varken, 2001 yılında il resmi kayıtlarına göre bu sayı düşerek 732 adet olmuştur. İlde en çok köy bağlısı olan ilçe, merkez ilçe olan Çorum'dur; 1980 yılında 208 adet köy vardı, 2001 yılında bu sayı 197 oldu.

İskilip Kalesi, kadim Hatti medeniyeti devrinden günümüze gösterişi olan tüm surları...Yerden 100 metre yukarıda yekpare kaya üzerine kurulu

2 - İl mahalli idari bölünüş:

Çorum İlinde 2007 yılı sonu itibariyle mahalli idari taksimat/bölünüş olarak 38 belediye ve bu belediyelere bağlı olarak 187 mahalle vardır.

2 - 1 - İlin Belediyeleri, 38 adet:

Çorum merkez ilçe: 4 adet; Çorum, Düvenci, Konaklı, Seydim

Alaca ilçesi: 4 adet; Alaca, Alacahöyük, Çopraşık, Büyükhırka

Bayat ilçesi: 3 adet; Bayat, Eskialibey, Kunduzlu

Boğazkale ilçesi: 3 adet; Boğazkale, Evci, Yekbaş

Dodurga ilçesi: 2 adet; Dodurga, Alpagut

İskilip ilçesi: 1 adet; İskilip

Kargı ilçesi: 2 adet; Kargı, Hacıhamza

Laçin ilçesi: 3 adet; Laçin, Çamlıca, Narlı

Mecitözü ilçesi: 2 adet; Mecitözü, Elvançelebi

Oğuzlar ilçesi: 1 adet; Oğuzlar

Ortaköy ilçesi: 3 adet; Ortaköy, Aşdağul, Karahacip

Osmancık ilçesi: 2 adet; Osmancık, Başpınar

Sungurlu ilçesi: 7 adet; Sungurlu, Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü

Uğurludağ ilçesi: 1 adet; Uğurludağ

2 - 2 - İlin Mahelleleri: 187 adet

Çorum merkez ilçe: 23 adet; Çorum 13, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 3

Alaca ilçesi: 15 adet; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3

Bayat ilçesi: 13 adet; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu

Boğazkale ilçesi: 9 adet; Boğazkale 3, Evci 3, Yekbas 3

Dodurga ilçesi: 9 adet; Dodurga 5, Alpagut 4

İskilip ilçesi: 14 adet; İskilip 14

Kargı ilçesi: 10 adet; Kargı 5, Hacıhamza 5 Sinanözü köyü ( www.sinanozukoyu.com )

Laçin ilçesi: 10 adet; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4

Mecitözü ilçesi: 11 adet; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3

Oğuzlar ilçesi: 5 adet; Oğuzlar 5

Ortaköy ilçesi: 7 adet; Ortaköy 3, Aşdağul 2, Karahacip 2

Osmancık ilçesi: 24 adet; Osmancık 18, Başpınar 4

Sungurlu ilçesi: 31 adet; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4

Uğurludağ ilçesi: 6 adet; Uğurludağ 6

Çorum ili mülki - mahalli idari ve coğrafya istatistik bilgileri (2000 yılı)
İlçe	Alan(km²)	Yükseklik(m)	İlçe merkez nüfus	Belde nüfus	Köy nüfus	Toplam nüfus	Belediye sayı	Köy sayı	Mahalle sayı
Çorum	2178?	801	161.321	4.955	55.423	221.699	4	197	23
Alaca	1.371	950	24.983	6.717	21.493	53.193	4	94	15
Bayat	784	625	7.381	3.654	19.539	30.574	3	36	13
Boğazkale	245	1.036	1.970	3.410	2.810	8.190	3	12	9
Dodurga	214	510	3.431	1.669	5.339	10.439	2	10	9
İskilip	1.481	720	19.648	-	25.679	45.327	1	65	14
Kargı	1.301	450	5.728	2.468	12.192	20.388	2	57	10
Laçin	209	720	2.153	3.756	3.516	9.425	3	11	10
Mecitözü	959	750	5.787	1.506	18.771	26.064	2	54	11
Oğuzlar	181	650	4.673	-	4.405	9.083	1	8	5
Ortaköy	300	-	3.349	5.216	3.255	11.820	3	13	7
Osmancık	1.179	430	28.423	1.905	23.430	53.758	2	54	24
Sungurlu	1.810	780	35.397	15.314	30.129	80.840	7	102	31
Uğurludağ	608	775	7.648	-	8.617	16.265	1	19	6
Toplam	12.820	------	311.897	50.570	234.598	597.065	38	732	187

.

Bölümler

Coğrafya

Coğrafi Konum

Konu başlıkları

Tarihçe