Çorum Tarihçe

Tarihçe

Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Aynı zamanda kadim devirlerde kurulan ilk merkezi Anadolu siyasi birliği ve devleti bu topraklardan çıkıp Anadoluya hükmetmiştir. Kadim Hitit'lerin başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir.

Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar,Büyükgülücek ve Balimsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve topraküstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Devir ile İlk Tunç Devrine tarihlenen araç, gereç ve silahlar bulunmuştur.

Kadim Hitit Devleti ve başkenti Hattuşa

MÖ ? - MÖ 4000 - Kalkolitik Dönem

MÖ 3000 - MÖ 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).

MÖ 2000 - MÖ 1650 - Orta Tunç Çağı

MÖ 3000? - MÖ 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolunun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması

MÖ 2000? - MÖ 1300 - Kaşkalar (İskilip ve kuzeyi)

MÖ 1650 - MÖ 1460 - Hitit Krallığı

MÖ 1460 - MÖ 1200 - Hitit İmparatorluğu

MÖ 1200 - MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)

MÖ 750 - MÖ 330 Frig

MÖ 676 - İskit akınları

MÖ 550 - MÖ 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)

MÖ 300 - MÖ 200 Galat egemenliği, İskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.

MÖ 323 - M.S. 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)

MÖ - M.S. - Pontus

175 - 395 - Roma İmparatorluğu

395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi

3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem

1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem

1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.

1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi

1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları

1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı

1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları

1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.

1240 - Babai ayaklanması

1240+ - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.

1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı

1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır. İskilip kütüphanesininde yazılı tarih içinde ilk kuruluşuda bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.

1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.

1300 - iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.

1344 - İskilip ilçesi'nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.

1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi

1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddinhükümranlığına dahil oldu.

1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.

1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.

1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.

1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.

1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.

1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.

1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi

1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.

1428 - Osmancık, İmaret Camisi

1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdikiElvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımarolarak verir.

1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi

İskilip kaya mezarları

1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer 

Arslanlı kapı, Hattuşaş

1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü

1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.

1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.

1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem

1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehire zarar ziyan veren bir deprem

1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması

1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.

1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.

1585 - Çorum ve Amasya depremi

1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.

1601 - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.

1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.

1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.

1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu

1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.

1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.

1734 - Şiddetli bir deprem oldu.

1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.

1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.

1759 - Şiddetli bir deprem oldu

1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.

1793 - Çorum depremi.

1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.

1800 - Deprem ve 600 kişi şehiri terk eder. Bu deprem ve sonrası çıkan yangınları sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.

1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu

1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.

1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.

1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.

1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.

1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.

1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.

1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.

1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.

1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.

1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.

1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkezler İskilip'e geldi.

1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.

1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.

1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu

1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.

1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu

1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.

1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.

1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu

1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı veİskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.

1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.

1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.

1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu

1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem

1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu

1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.

1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.

1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.

1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.

1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.

1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.

1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.

Kızılırmak, İskilip - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1925

1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.

1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.

1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu

1932 - Çorum'da modern un üretiminin başalngıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.

1932 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi

1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.

1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.

1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı

1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.

1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.

1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.

1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.

1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.

1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu

1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.

1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.

1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.

1966 - Çorum'da makina sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.

1968 - Çorum Müzesi açıldı.

1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu

1973 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.

1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.

1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.

1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı

1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.

1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.

1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.

1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.

1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.

1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)

1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.

1985 - Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.

1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.

1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.

1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.

1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1990 - Çorum' da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.

1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline daxil oldu.

1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.

1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peşpeşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.